Klimat
Obszar całego powiatu łosickiego, w tym gminy Platerów, jest jednym z chłodniejszych w całym województwie mazowieckim. Okresy bezprzymrozkowy i wegetacyjny trwają krócej o około 9-15 dni niż w pozostałej części kraju. Na tym obszarze zaznaczają się wpływy klimatu kontynentalnego, co wyraża się dużą amplitudą temperatur w ciągu roku (od +30 do -30şC) oraz niezbyt wysoką sumą opadów atmosferycznych. Średnia roczna temperatura powietrza waha się w granicach 7-8şC, a średnia roczna suma opadów wynosi od 550 mm do 560 mm.
Na okres wegetacyjny przypada średnio 2/3 rocznej sumy opadów. Okres wegetacyjny trwa 210-215 dni, a początek tego okresu przypada na 5-7 IV, zaś koniec na 25-30 X. Zima średnio trwa 108-110 dni, a średni czas zalegania pokrywy śniegowej to 55-60 dni. Liczba dni z temperaturą ujemną wynosi około 50-55 dni. Występujące na terenie powiatu w przeważającej części wiatry zachodnie przynoszą latem powietrze chłodniejsze i wilgotne, zimą natomiast cieplejsze w porównaniu z suchymi i chłodnymi masami powietrza kontynentalnego.
Rzeźba terenu i budowa geologiczna
Dzisiejsza rzeźba terenu Gminy Platerów została ukształtowana w czasie czwartorzędu. Na współczesną rzeźbę terenu gminy Platerów miały wpływ takie czynniki rzeźbotwórcze jak działalność lodowca z okresu zlodowacenia środkowopolskiego, denudacja peryglacjalna oraz w niewielkim stopniu procesy holoceńskie. Gmina znajduje się w obrębie wysoczyzny polodowcowej o powierzchni falistej, wyniesionej średnio od 130 do 170 m n.p.m. rozciętej dolina rzeki Toczna i dolinami innych cieków oraz w większości o spadkach terenu nie przekraczających 5 %. Powierzchnie wysoczyzny polodowcowej urozmaicają wzgórza czołowomorenowe, wzgórza i pagórki kemowe, doliny rzek oraz ich bezimiennych dopływów, a także dolinki erozyjno-denudacyjne.
Wzgórza czołowomorenowe maja przebieg równoleżnikowy, osiągają wysokość ok. 170 m n. p. m. (pod Ostromęczynem) i ok. 185 m n. p. m. (pod Falatyczami). Wzgórza i pagórki kemowe występują głównie w zachodniej części terenu gminy, w okolicach Hruszewa i Myszkowic, także miedzy Lipnem i Platerowem.
Doliny rzek Toczna, Oczka, Kałuża i doliny boczne charakteryzujące się płaskimi, zabagnionymi dnami oraz łagodnymi zboczami. Wypełnione są okresowymi lub stałymi podmokłościami. Obszar wysoczyzny morenowej wyraźnymi krawędziami i stromymi zboczami opada ku dolinom rzek i ich dopływów. Krawędzie i stromizny są bardzo wyraźnie zaakcentowane w terenie – ich nachylenie przekracza lokalnie 15%. W granicach gminy Platerów wydzielone są dwa poziomy tarasowe doliny rzeki Bug. Taras niższy (zalewowy) urozmaicony licznymi starorzeczami, położony jest na wysokości 115-119 m n. p. m. tj. 2-5 m ponad poziom wody w rzece. Urozmaicony jest niewielkimi formami wydmowymi.
Budowa geologiczna gminy Platerów ukształtowana została w wyniku procesów geologicznych działających od czasów prekambryjskich po erę kenozoiczna.
W podłożu gminy występują prekambryjskie skały krystaliczne. Na nich zalegają niewielka pokrywa osady mezozoiczne i kenozoiczne oraz utwory trzeciorzędu i czwartorzędu. Trzeciorzęd reprezentowany jest przez mułki, piaski i żwirki. W skład czwartorzędu wchodzą utwory plejstocenu i młodszego plejstocenu reprezentowane przez warstwy akumulacji lodowcowej, wodnolodowcowej i zastoiskowej oraz osady rzeczne i utwory holoceńskie reprezentowane przez osady współczesne – namuły organiczne, torfy i piaski humusowe.
Na obszarze gminy przestrzenne rozmieszczenie przypowierzchniowych warstw gruntów do głębokości 4,5 m poniżej poziomu terenu w podziale na utwory plejstoceńskie i holoceńskie przedstawia się następująco:
Utwory plejstoceńskie:
- na przeważającej części powierzchni gminnej, w obrębie wysoczyzny polodowcowej występują utwory lodowcowe zwałowe i czołowomorenowe w postaci gliny zwałowej, piasków i żwirów gliniastych. Są to przeważnie gliny piaszczyste, plastyczne lub twardoplastyczne stanowiące grunty nośne.
- w okolicach miejscowości Ostromęczyn i Falatycze występują utwory czołowomorenowe, w postaci piasków i żwirów oraz glin, piasków i żwirów gliniastych kamieniami stanowiącymi grunty nośne.
- w okolicach Myszkowic i Hruszewa także między Lipnem i Platerowem występują żwiry, piaski i pyły kemów (utworów akumulacji wodnolodowcowej i szczelinowej) stanowiące grunty nośne. W zboczach szeregu form dolinnych (krawędzie i stromizny) występują utwory zastoiskowe i wodnolodowcowe w postaci piasków wodnolodowcowych (głównie w północnej części gminy) oraz iłów, mułków i pyłów zastoiskowych (występują powszechnie na południe od linii kolejowej).
Utwory młodszego plejstocenu:
- w dolinie Bugu występują utwory rzeczne w postaci piasków i żwirów o różnych frakcjach gdzie budują dwa różnowiekowe poziomy tarasowe,
- utwory tego samego typu występują także fragmentarycznie w dolinie rzeki Toczna, często pod torfami,
w dolinie Bugu, w obrębie wydm występują utwory eoliczne w postaci piasków drobnoziarnistych i pylastych.
Utwory młodszego plejstocenu występujące na terenie gminy, charakteryzują się mało korzystnymi warunkami geologiczno-inżynierskimi.
Utwory holoceńskie:
- doliny rzek – Bugu, Tocznej, Oczki i Kałuży, ich dopływów oraz zagłębienia terenu wypełnione są utworami bagiennymi w postaci namułów organicznych (pylastych i piaszczystych oraz torfów i namułów torfiastych). Są to grunty nieskonsolidowane, o dużej ściśliwości, często nawodnione, stanowiące grunty nienośne,
- w dolnych częściach większych stoków oraz w dnach niektórych dolin i zagłębień występują gliny, piaski gliniaste, żwiry, piaski i pyły pochodzenia aluwialno-denudacyjnego. Są to grunty luźne, mało spoiste przeważnie mało korzystne do zabudowy.
Zasoby wodne
Pod względem hydrograficznym gmina Platerów leży w zlewni rzeki Bug (rzeka III rzędu), która jest jedną z większych rzek w Polsce. Całkowita powierzchnia zlewni Bugu wynosi 39284,1 km2, w tym w województwie mazowieckim 6495 km2. Odcinek tej rzeki, będący w granicach gminy Platerów (ok. 6 km), jest podobnie jak Bug na całej swojej długości, nieuregulowany. Na obszarze gminy Platerów charakteryzuje się on znacznym zróżnicowaniem szerokości (od 80 do 130 m) i głębokości koryta (do 7 m). Wskaźniki przepływu Bugi i Tocznej zostały przedstawione w tabeli 4.
Nazwa rzeki | Przepływ m3/s | ||
---|---|---|---|
Średni niski (SNQ) | Średni (SQ) | Średni wysoki (SWQ) | |
Bug | 12,70 | 34,8 | 109,6 |
Toczna | 0,19 | 1,29 | 12,80 |
Rzeka ta zasilana jest głównie wodą opadową, której roczna suma na obszarze gminy wynosi od 550 do 560 mm. Oprócz Bugu w granicach gminy znajduje się również rzeka Toczna (zach. część gminy) oraz cieki: Oczka i Chlebczanka.
Bug charakteryzuje się śnieżno-deszczowym ustrojem zasilania i dwoma wysokimi stanami wód na wiosnę, w kwietniu, oraz latem, w czerwcu i lipcu. Najniższe stany wód zanotowano we wrześniu. Średni roczny przepływ Bugu w dolnym biegu wynosi 140 m3/s. Najwyższy przepływ wynoszący 2400 m3/s zanotowano w 1979 roku, natomiast najniższy – 19,8 m3/s w grudniu 1959 roku. Średni wieloletni odpływ jednostkowy ze zlewni Bugu wynosi 4,01 l/s/km2. Natomiast współczynnik spływu jednostkowego w zlewni rzeki Toczna wynosi około 5,2 l/s/km2.
Badania stanu zanieczyszczenia wód powierzchniowych na terenie gminy Platerów są prowadzone przez Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Warszawie tylko w 1 punkcie pomiarowym na rzece Toczna (wieś Rusków). Uzyskane wyniki wykazały, że rzeka na tym odcinku charakteryzuje się niskimi standardami jakości i kwalifikuje się jako pozaklasowa (NON). O jakości wód w rzece Bug na odcinku gminy Platerów świadczą badania przeprowadzone w punkcie pomiarowym usytuowanym w gminie Sarnaki. Wyniki przeprowadzonych pomiarów jakości stanu wód w 2002 roku przedstawiono w tabeli 5 i 6. Do głównych przyczyn złego stanu jakościowego wód powierzchniowych w gminie Platerów można zaliczyć:
- brak dobrze rozwiniętego systemu kanalizacji sanitarno-ściekowej oraz wystarczającej ilości oczyszczalni ścieków (dotyczy zwłaszcza wsi usytuowanych w dolinach rzek m.in. Mężenin, Rusków, Puczyce),
- zanieczyszczenia spływające z dróg, pól uprawnych (szczególnie w okresie intensywnego nawożenia),
- brak stref buforowych w pobliżu cieków wodnych (zardzewienia i zakrzewienia),
- nieszczelne zbiorniki ścieków z gospodarstw domowych,
- odprowadzanie ścieków nieoczyszczonych bezpośrednio do ziemi lub do wód powierzchniowych,
- pryzmowanie obornika i kiszonek na nieuszczelnionym podłożu,
- zanieczyszczenia transgraniczne (na rzece Bug).
Przewiduje się Obecnie przygotowywany jest przez RZWG w Warszawie program ochrony zlewni rzeki Bug pod nazwą. „Warunki korzystania ze zlewni rzeki Bug od granicy Państwa do Zbiornika Zegrzyńskiego”. Należy się spodziewać, że realizacja tego programu przyczyni się do podwyższenia jakości wód we wszystkich gminach (m.in. Platerów) leżących w zlewni rzeki Bug.
Gmina Platerów leży poza zasięgiem Głównych Zbiorników Wód Podziemnych w Polsce (GZWP). Najbliżej lezącym zbiornikiem jest zbiornik nr 224 zwany Subzbiornikiem Podlaskim. W chwili obecnej, w sieci pomiarowej monitoringu wód podziemnych prowadzonego przez Państwowy Instytut Geologiczny, nie został ujęty żaden punkt na terenie Gminy Platerów.
Gleby i użytkowanie gruntów
Gmina Platerów charakteryzuje się jednymi z lepszych bonitacyjnie gleb w powiecie łosickim. Macierzystą skałą gleb gminy Platerów są utwory czwartorzędowe: piaski i gliny zwałowe oraz utwory rzeczne i bagienne. Gleby są pod względem typologicznym silnie zróżnicowane: najwyższej jakości (brunatne, bielicowe oraz czarne ziemie i mady) znajdują się w środkowej i południowej części gminy. Natomiast w części północnej znaczne obszary zajmują gleby o mniejszej przydatności rolniczej: gleby wytworzone na piaskach luźnych z 7 kompleksu. Według danych IUNG średni wskaźnik oceny gleb użytków rolnych na terenie gminy Platerów wynosi ok. 50 punktów. W przypadku kategorii: warunki przyrodnicze rolnictwa wskaźnik oceny na terenie gminy waha się od 40 do 60 pkt.
Cechą charakterystyczną jest wysoki udział gleb III i IV klasy bonitacyjnej – łącznie ok. 77 % powierzchni gminy. W tabeli 7 przedstawiono szczegółową strukturę użytkowania gruntów na terenie Gminy Platerów.
Struktura własności
Struktura własnościowa powierzchni użytków rolnych według wykazu gruntów na dzień 01.01.2013 r. przedstawia się następująco :
- Grunty Skarbu Państwa z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie wieczyste: 152 ha
- Grunty Lasów Państwowych: 2028 ha
- Grunty Skarbu Państwa przekazane w użytkowanie wieczyste: 54 ha
- Grunty gmin i zw. międzygminnych z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie: 304 ha
- Grunty gmin i zw. międzygminnych przekazanych w użytkowanie wieczyste: 2 ha
- Grunty osób fizycznych wchodzące w skład gospodarstw rolnych: 9964 ha
- Grunty osób fizycznych nie wchodzące w skład gospodarstw rolnych: 222 ha
- Grunty spółdzielni: 1 ha
- Grunty kościołów i związków wyznaniowych: 53 ha
- Wspólnoty gruntowe: 74 ha
- Grunty powiatów z wyłączeniem gruntów przekazanych w użytkowanie: 67 ha
- Inne grunty osób prawnych: 31 ha
- Powierzchnia wyrównawcza: - 3 ha
Razem : 12949 ha
Struktura gruntów:
- Grunty orne: 6232 ha
- Sady: 611 ha
- Łąki trwałe: 1004 ha
- Pastwiska trwałe: 818 ha
- Grunty rolne zabudowane: 348 ha
- Grunty pod stawami: 3 ha
- Grunty pod rowami: 26 ha
- Lasy: 3164 ha
- Grunty zadrzewione i zakrzaczone: 134 ha
- Tereny mieszkalne: 14 ha
- Tereny przemysłowe: 4 ha
- Inne tereny zabudowane: 19 ha
- Drogi: 310 ha
- Tereny kolejowe: 55 ha
- Inne: 2 ha
- Użytki kopalne: 1 ha
- Grunty pod wodami powierzchniowymi: 80 ha
- Użytki ekologiczne: 29 ha
- Nieużytki: 95 ha
Na terenie Gminy Platerów nie jest prowadzony monitoring gleb przez WIOŚ. Jednak z uwagi na brak emisji przemysłowych do środowiska nie są one zagrożone ryzykiem występowania zanieczyszczeń takich jak metale ciężkie czy WWA.
Lasy
W gminie Platerów lasy zajmują 23,2 % całkowitej powierzchni gminy. Wskaźnik ten nieznacznie odbiega od średniej dla województwa mazowieckiego (21,9%), ale wyraźnie od średniej krajowej i europejskiej (odpowiednio 28,5% i (33%), a tym bardziej od przyjętego w krajach Unii Europejskiej wskaźnika kierunkowego (42%). W tabeli 8 przedstawiono dane z KPZL dotyczące wskaźnika zalesienia w gminie Platerów.
Gmina | Dane lokalizacyjne i administracyjne | ||
---|---|---|---|
Kod | Punkty | Lesistość [%] | |
gmina Platerów |
1410042 | 6,99 | 23,2 |
Gmina Platerów pod względem lesistości jest po gminie Sarnaki najbardziej zalesiona gminą powiatu łosickiego. Lasy i grunty związane z gospodarką leśną są własnością zarówno Skarbu Państwa jak i właścicieli prywatnych.
Lasy stanowiące własność Skarbu Państwa będące w zarządzie Lasów Państwowych Nadleśnictwa Sarnaki zajmują powierzchnię 2023,97 ha, w tym lasy to – 1965,16 ha, grunty leśne – 58,81 ha co stanowi ok. 67% ogólnej powierzchni lasów w gminie Platerów. Lasy gminne zajmują ok. 12 ha., natomiast lasy prywatne 1010 ha.
Lasy państwowe przyporządkowane są do 2 obrębów leśnych: Sarnaki i Łosice. Lasy występują w postaci 12 uroczysk leśnych, tj. Uroczysko Helenów, Ur. Przy Torze, Ur. Falatycze, Ur. Falatycze-Resztówka, Ur. Bagno, Ur. Jesionka, Ur. Dębina, Ur. Wygon, Ur. Puczyce, Ur. Czuchów-Pieńki i Ur. Szydłolas.
Lasy prywatne są to lasy, gdzie największe powierzchnie leśne przyporządkowane są do wsi: Rusków (170,10 ha), Kisielew (166,10 ha) i Chłopków (137,86 ha), natomiast najmniejsze powierzchnie leśne położone są we wsiach: Nowodomki (0,95 ha), Kol. Ostromęczyn (1,74 ha) i Puczyce (2,42 ha).
Na terenie gminy zarówno lasy państwowe jak i niepaństwowe są rozproszone na powierzchni całej gminy i rozdrobnione na wiele kompleksów leśnych. Największe, zwarte kompleksy leśne położone są na północy i zachodzie gminy, najbardziej wylesiona jest środkowa część gminy.
Lasy gminy Platerów charakteryzują się dużym zróżnicowaniem siedliskowym. Zarówno w lasach państwowych jak i niepaństwowych występują siedliska żyzne, lasowe jak i uboższe, borowe oraz siedliska wilgotne, olsowe. W lasach państwowych zdecydowanie dominują siedliska lasowe – przede wszystkim lasu świeżego i lasu mieszanego świeżego. Na drugiej pozycji pod względem areału znajdują się siedliska borowe, głównie bór świeży i bór mieszany świeży. W obniżeniach terenu i w dolinach rzek występują olsy – ols typowy. Lasy prywatne charakteryzują się większym zróżnicowaniem siedliskowym. W strukturze dominują siedliska borowe, głownie boru mieszanego świeżego i boru świeżego. Występują także siedliska boru mieszanego wilgotnego i boru wilgotnego, wilgotnego także boru suchego. W lasach niepaństwowych występują również siedliska lasowe i olsowe. Są to przede wszystkim: las mieszany świeży, las mieszany wilgotny, las wilgotny i ols typowy.
W zależności od głównych zadań, jakie lasy spełniają, dzieli się je na dwie grupy:
- grupa I – lasy ochronne
- grupa II – lasy gospodarcze
W lasach grupy I na terenie państwowych lasów gminy Platerów za ochronne uznano 265,31 ha lasów. Stanowi to 13,5% powierzchni lasów państwowych, a 8,88% powierzchni wszystkich lasów. Za ochronne uznano lasy w 3 kategoriach.
- lasy wodochronne – 53,84 ha,
- lasy glebochronne – 171,14 ha,
- lasy cenne przyrodniczo – 40,33 ha.
Pozostałe lasy państwowe jak również lasy prywatne to lasy grupy II, czyli lasy gospodarcze.
Na siedliskach lasowych dominują drzewostany sosnowo-dębowe z brzozą, grabem, osiką i olszą jako gatunkiem domieszkowym. Podrost stanowią głownie dęby, zwłaszcza dąb bezszypułkowy i pojedyncze sosny. Podszyt tworzą głownie kruszyna, leszczyna, jałowiec, nalot dębowy i brzozowy. W runie występuje wiele gatunków roślin dwuliściennych oraz wiele gatunków traw i turzyc. Na siedliskach borowych gatunkiem panującym jest sosna. Skład gatunkowy wzbogacają: dąb, brzoza, olcha, grab i świerk. Podszyt tworzą głownie kruszyna, Jarząb, bez koralowy, jałowiec, czeremcha, dąb i inne. W runie leśnym dominują borówki, maliny, orlica, konwalia, turzyce i trawy. Układ klas wieku w lasach państwowych i niepaństwowych jest zbliżony do siebie. Występują drzewostany we wszystkich klasach wieku, lecz wyraźnie dominująca jest III klasa wieku (41-60 lat). Z danych GUS wynika, że w roku 2003 dokonano odnowień i zalesień na obszarze ok. 1,6 ha.
Surowce mineralne
Na obszarze Gminy Platerów występują duże zasoby surowców ilastych oraz niewielkie złoża takich surowców mineralnych jak: piasek, żwir. Z opracowania „Bilans zasobów kopalin i wód podziemnych w Polsce” wg stanu na 31.12.2002 r. wynika, że w gminie Platerów znajduje się złoże surowców ilastych do ceramiki budowlanej w ilości 1083 tys. m3 w kat. B bilansowej i 356 tys. m3 w kat. B pozabilansowej. Zostało ono udokumentowane w 1957 roku. Złoże położone jest na gruntach wsi Platerów, Kamianka, Ostromęczyn i na terenie gminy Sarnaki. Dotychczas nie została rozpoczęta jego eksploatacja.
W okolicach miejscowości Czuchów-Pieńki znajduje się złoże kruszywa naturalnego – piasku o zasobach bilansowych kat. C1 – 100152,00. Na eksploatację tego złoża jest wydana koncesja. Surowiec z niego przeznaczony jest na potrzeby gminy takie jak naprawa dróg gruntowych. Inne pokłady piasku i żwiru znajdujące się na terenie gminy powinny być szczegółowo zbadane pod kątem określenia rodzaju surowca i wielkości zasobów.
Obszary o wysokich walorach przyrodniczych
W gminie Platerów na system obszarów chronionych o wysokich walorach przyrodniczych składa się:
- obszar Parku Krajobrazowego Podlaski Przełom Bugu (wraz z otuliną ok. 60% obszaru gminy)
- niewielki obszar Nadbużańskiego Parku Krajobrazowego (354 ha).
- 3 użytki ekologiczne,
- 26 pomników przyrody.
Park krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu”
Park Krajobrazowy „Podlaski Przełom Bugu” utworzony został w 1994 roku. Położony jest on w lewobrzeżnej części doliny środkowego Bugu na obszarze od ujścia Krzny w miejscowości Neple (gmina Terespol) do ujścia Tocznej (gmina Platerów). Powierzchnia parku wynosi 30 904 ha, a dalsze 17 131 ha zajmuje otulina. Zlokalizowany jest na terenie dwóch województw: mazowieckiego i lubelskiego oraz obejmuje fragmenty ośmiu gmin: Terespol, Zalesie, Rokitno, Janów Podlaski, Konstantynów, Sarnaki, Platerów. Długość Parku w linii prostej wynosi 65 km, przeciętna szerokość w części północnej 6 km, a w części południowej 3 – 5 km. Obszar Parku należy do jednego z obszarów węzłowych o znaczeniu międzynarodowym w krajowej sieci ekologicznej ECONET – Polska. (Dolina Dolnego Bugu -kod 24M). Powierzchnia Parku na terenie Gminy Platerów wynosi 4387 ha, natomiast obszar zajmowany przez jego otulinę to 3219 ha (razem 7606 ha). Z obliczeń wynika, że na terenie gminy Platerów znajduje się 15,8% powierzchni Parku.
Celem ochrony Parku jest dolina Bugu wykazująca na wielu fragmentach cechy krajobrazu naturalnego. Jest to unikatowa ostoja ptasia o randze europejskiej, zarówno w okresie lęgowym jak i migracji oraz zimowania. Na terenie Parku stwierdzono występowanie ponad 765 gatunków roślin naczyniowych, w tym 18 gatunków roślin zarodnikowych, 5 gatunków roślin nagonasiennych oraz 742 gatunki roślin okrytonasiennych. Szczególnie cenne są: stanowiska: parzydła leśnego Aruncus dioicus, kilka stanowisk orlika pospolitego Aquilegia vulgaris i lilii złotogłów Lilium martagon oraz widłaka wroniec Lycopodium selago, widłaka spłaszczonego L. complamatum, widłaka jałowcowatego L. annotinum, widłaka goździstego L. clawatum, lepnicy litewskiej Silene lithuanica, tojadu smukłego Aconitum variegatum, zawilca wielkokwiatowego Anemone sylvestris, goryczki gorzkiej Gentiana amarella, zimoziółu północnego Linnea borealis, kosaćca syberyjskiego Irys sibirica, tajęży jednostronnej Goodyera repens. Szczególnie cenne jest występowanie kukuczki kapturkowatej Neottianthe cuculallata.
Bogatą awifaunę parku reprezentuje 150 gatunków w tym wiele rzadkich i ginących jak: orlik Aquila pomarina, puchacz Bubo bubo, bocian czarny Ciconia nigra, sieweczka obrożna Charadrius hiaticula, kropiatka Porzana porzana, rybitwa białoczelna Sterna albifrons błotniak łąkowy Circus pygargus (12 par lęgowych), rybitwa rzeczna Sterna, bączek Ixobrychus minutus, podróżniczek Luscinia svecica, zimorodek Alcedo atthis. Dosyć licznie na tym obszarze gnieździ się bocian biały Ciconia ciconia – w mezoregionie Podlaski Przełom Bugu w 1994 roku naliczono 211 gniazd, z tego zajętych przez bociany 181. Natomiast kraska Coracias garrulus, to gatunek, który na terenie doliny Bugu prawdopodobnie wymarł, jeszcze w latach 1984-1987 wykryto w całej dolinie gniazdowanie 14 - 15 par kraski, podczas gdy od roku 1994 nie stwierdzono lęgów. Kolejnymi grupami, odznaczającymi się na tle Polski wysokim bogactwem gatunkowym są gady (67 % krajowej liczby gatunków) oraz płazy (56%). W granicach parku odnotowano 41 gatunków ryb (37 % listy krajowej). Ponadto wykazano obecność 33 gatunków ssaków, czyli 35 % przedstawicieli tej gromady, stwierdzonych na obszarze Polski. Do rzadkich gatunków ssaków występujących jeszcze niedawno na obszarze Parku należy wilk Canis lupus. Jednym z najbardziej zagrożonych gatunków jest żółw błotny Emys orbicularis, występujący sporadycznie na niektórych starorzeczach. Z rzadkich gatunków ryb notowanych w Bugu stwierdzono m.in.: babkę łysą Neogobius gymnotrachelus, kiełbia białopłetwego Gobia albipinnatus, czarnego bassa wielkogębowego Micropterus salmoides i kozę złotawą Sabanejewia aurata. Szacuje się, że na terenie parku bytuje od 15 do 20 bobrzych rodzin. Przeprowadzone w roku 1998 badania wykazały liczne występowanie wydry Lutra lutra.
Rezerwaty przyrody
Na obszarze Gminy Platerów brak jest rezerwatów przyrody. Jednak w najbliższym czasie planuje się powołanie 2 rezerwatów, których charakterystykę przedstawiono w tabeli 9.
Nazwa rezerwatu | Powierzchnia (ha) | Typ | Cel ochrony |
---|---|---|---|
Krostowiec | ok. 380,0 | krajobrazowy | cenny przyrodniczo fragment doliny Bugu |
Kisielecczyzna | 155,71 | leśny | żyzny grąd lipowo-grabowy |
Projektowany rezerwat „Krostowiec” ma za zadanie chronić fragment terasy zalewowej Bugu z cennymi zbiorowiskami roślinności nadwodnej, szuwarowej i torfowiskowej oraz łęgiem wierzbowo-topolowym Salici-Populetum. Brzegi rzeki oraz starorzeczy porasta rzadki zespół szczawiu nadmorskiego Rumicetum maritimi, ponadto występują tu chronione "lilie wodne": grążel żółty Nuphar lutea i grzybień biały Nymphaea alba. Rośnie tu 16 gatunków roślin naczyniowych podlegających ścisłej ochronie: m.in. tojad smukły Aconitum variegatum, tajęża jednostronna Goodyera repens, lepnica litewska Silene lituanica.
Projektowany rezerwat „Kisielecczyzna” ma obejmować oddziały leśne 45-47 oraz 49-54. Elementem ochrony ma być grąd z dużym udziałem lipy drobnolistnej Tilia cordata oraz dąbrowa świetlista. Z rzadkich roślin występują: kukuczka kapturkowata Neottianthe cucullata, parzydło leśne Aruncus dioicus, pluskwica europejska Cimicifuga europaea, naparstnica zwyczajna, wawrzynek wilczełyko Daphne mezereum, lilia złotogłów Lilium martagon, gnieźnik leśny Neottia nidus-avis, pierwiosnka lekarska Primula officinalis, pierwiosnka wyniosła Primula elatior, marzanka wonna Asperula adorata, miodunka wąskolistna Pulmonaria angustifolia.
Użytki ekologiczne
Do chwili obecnej na terenie Gminy Platerów decyzją wojewody powołano 3 użytki ekologiczne o łącznej powierzchni ok.. 61,1 ha. Wykaz użytków ekologicznych przedstawiono w tabeli 10.
Nazwa i powierzchnia | Data utworzenia | Położenie | Przedmiot ochrony | Nr oddziałów leśnych lub działek rolnych |
---|---|---|---|---|
Łozowisko (27,26 ha) | 12.11.1997 | Czuchów Pieńki (grunty wsi Platerów) | Bagna i trofowiska | 1064, 1068, 1069, 1077, 1082/1 |
Brak (29,56 ha) | 18.10.1995 | Drażniew (Leśnictwo Platerów) | Bagna i trofowiska | 25b, 25g, 26a, 26f, 27c, 28a, 29d, 30a, 30b, 30d, 32a, 35 |
Brak (4,28 ha) | 18.10.1995 | Kisielew (Leśnictwo P;laterów) | Bagna i trofowiska | 175c, 176b, 176f, 177a, 317a |
Wskazane jest, aby podjąć działania mające na celu ochronę innych równie cennych obszarów o dużych walorach przyrodniczych usytuowanych na terenie Gminy Platerów. W tabeli 11 przedstawiono wykaz obszarów na terenie Gminy Platerów proponowanych do objęcia tą formą ochrony.
Opis i nazwa proponowanego użytku | Lokalizacja | Powierzchnia |
---|---|---|
„Nowodomki”, łąki z licznymi zadrzewieniami, stwierdzenia występowania derkacza i rycyka | na północ od Platerowa | 170 ha |
„Dolina Tocznej”, fragment doliny rzeki Toczna wraz z przylegającymi łąkami ze starorzeczami i łęgami | koło wsi Zaborze | 115 ha |
„Chłopków”, fragment doliny cieku wodnego, łąki bogate w rzadką roślinność | na wschód od wsi Chłopków | 13 ha |
Przedstawiony w powyższej tabeli wykaz przewidzianych do ochrony cennych obiektów pod względem przyrodniczym powinien być systematycznie powiększany. Jest to szerokie pole do działań dla miejscowych przyrodników, społeczników, nauczycieli i przedstawicieli administracji samorządowej oraz organizacji pozarządowych.
Pomniki przyrody
Na terenie Gminy Platerów obecnie ochroną pomnikową objęto 26 obiekty. Są to zarówno pojedyncze drzewa jak i grupy drzew, głazy narzutowe, oraz całe aleje drzew. Wykaz pomników przyrody przedstawiono w tabeli 12.
Rodzaj pomnika (liczba obiektów) | Obwód (cm) | Wysokość (m) | Położenie | Rok ustanowienia |
---|---|---|---|---|
GMINA PLATERÓW | ||||
Dąb szypułkowy-(5) | 300-474 | 20-24 | Mężenin | 1974 |
Dąb szypułkowy-(2) | 467-545 | 20-24 | Mężenin | 1972 |
Dąb szypułkowy-(3) | 310-360 | 25-27 | Mężenin | 1984 |
Dąb szypułkowy-(2) | 305-315 | 30 | Leśn. Górki, oddz. 287 | 1984 |
Dąb szypułkowy | 465 | 26 | Leśn. Górki, oddz. 273 | 1984 |
Dąb szypułkowy | 320 | 28 | Leśn. Górki, oddz. 287d | 1994 |
Dąb szypułkowy-(2) | 310-370 | 26 | Leśn. Górki, oddz. 291 | 1995 |
Dąb szypułkowy-(2) | 280-355 | 24 | Leśn. Górki, oddz. 283 | |
Aleja lipowa-(95) | 65-364 | 20-25 | Droga Górki-Hruszniew | 1972 |
Buk pospolity | 285 | 27 | Hruszniew, park | 1986 |
Klon jawor | 330 | 28 | Hruszniew, park | 1986 |
Lipa drobnolistna | 330 | 27 | Hruszniew, park | 1986 |
Dąb szypułkowy | 342 | 31 | Leśn. Drażniew, oddz.40b | 1989 |
Dąb szypułkowy | 300 | - | Leśn. Drażniew, oddz.43a | 1989 |
Dąb szypułkowy | 345 | 26 | Leśn. Drażniew, oddz.44i | 1989 |
Lipa drobnolistna | 325 | 22 | Rusków, park | 1991 |
Lipa drobnolistna | 365 | 18 | Rusków, park | 1992 |
Jesion wyniosły | 347 | 22 | Rusków, park | 1992 |
Kasztanowiec biały | 373 | 20 | Rusków, park | 1992 |
Dąb szypułkowy-(2) | 300, 306 | 20 | Leśn. Kisielew, oddz. 165f | 1992 |
Dąb szypułkowy | 295 | 30 | Leśn. Kisielew, oddz. 48g | 1994 |
Dąb szypułkowy | 355 | 24 | Leśn. Drażniew, oddz. 44h | 1996 |
Głaz narzutowy-(2), gnejs | 570, 740 | 0,1; 1,2 | Kol. Michałów | 1985 |
Głaz narzutowy-(2), granit | 500, 580 | 1,7; 0,9 | Kol. Michałów | 1985 |
Dąb szypułkowy-(5) | 276, 295, 282, 384, 396 | 18-25 | Kol. Michałów | 2001 |
Lipa drobnolistna | 370 | 24 | Chłopków | 1985 |
Sieć „Natura 2000”
Program „NATURA 2000” jest spójną siecią obszarów chronionych w państwach Unii Europejskiej. System ten opiera się na Dyrektywie Ptasiej i Dyrektywie Siedliskowej, które stworzyły grunt prawny dla ochrony zagrożonych gatunków oraz siedlisk i stały się najważniejszymi aktami prawnymi dotyczącymi ochrony przyrody na naszym kontynencie. Na podstawie Dyrektywy Rady 79/409/EWG o ochronie dziko żyjących ptaków (Dyrektywa Ptasia), uchwalonej 2 kwietnia 1979, ustanowiono Obszar Specjalnej OchronyOSO (Special Protection Areas, SPAs) pod nazwą „Dolina Dolnego Bugu” (kod PLB 140002). Natomiast w odniesieniu do Dyrektywy Rady 92/43/EWG o ochronie naturalnych siedlisk oraz dziko żyjącej fauny i flory (Dyrektywa Siedliskowa), uchwalonej 21 maja 1992, utworzono Specjalny Obszaru Ochrony SOO (Special Areas of Conservation, SACs): „Ostoja Nadbużańska” (kod PLH 140005).
Na terenie gminy Platerów znajduje się część powierzchni 2 obszarów podlegających ochronie w ramach programu „NATURA 2000”.
OBSZAR SPECJALNEJ OCHRONY „Dolina Dolnego Bugu” PLB 140002
Obszar ten obejmuje około 260 km odcinek doliny Bugu od ujścia Krzny do Jeziora Zegrzyńskiego (planowana powierzchnia 60 286,6 ha). W obrębie Gminy Platerów fragment ostoi obejmuje powierzchnię ok. 312,3 ha. Celem ochrony jest zachowanie niezwykle cennej przyrodniczo doliny z dużą ilością starorzeczy, oczek wodnych, podmokłych łąk i pastwisk wraz z nieuregulowanym, naturalnym korytem charakteryzującym się obecnością wielu piaszczystych łach oraz pozostałościami nadrzecznych łęgów. Oprócz doliny Bugu do obszaru ochronnego włączono kompleks leśny pomiędzy Platerowem, a Drażniewem. Jest to ostoja ptasia o randze europejskiej. Występuje tu co najmniej 38 gatunków ptaków z Załącznika I Dyrektywy Ptasiej i 6 gatunków z Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt.
SPECJALNY OBSZAR OCHRONY „Ostoja Nadbużańska” PLH 140005
Obszar ten podobnie jak „Dolina Dolnego Bugu” obejmuje około 260 km odcinek doliny Bugu od ujścia Krzny do Jeziora Zegrzyńskiego, ale ma mieć mniejszą powierzchnię – 49 382,2 ha. Fragment tej ostoi ma znajdować się także na terenie gminy Platerów, a jego powierzchnia wynosi ok. 3259,2 ha. Udział procentowy obszaru tej ostoi na terenie Gminy Platerów jest duży i wynosi około 6,5 % jej całkowitej powierzchni. W obrębie ostoi znajduję się 14 rodzajów siedlisk wymienionych w Załączniku I oraz 9 gatunków ryb z Załącznika II Dyrektywy Siedliskowej.
Inne formy ochrony przyrody
Do pozostałych form ochrony przyrody zaliczamy stanowiska dokumentacyjne oraz zespoły przyrodniczo-krajobrazowe oraz ochronę strefową rzadkich gatunków.
Na terenie Gminy Platerów obecnie nie ma obszarów objętych formą ochrony jak zespół przyrodniczo-parkowy. Jednak z inwentaryzacji przyrodniczej wynika, ze ta forma ochrony powinny zostać objęte przynajmniej jedne obszar tj. „Zespół przyrodniczo-krajobrazowy Dolina Tocznej”. Typowany zespół stanowi fragment doliny rzeki Toczna obejmujący swymi granicami łąki, łozowiska, torfianki i starorzecza. Wyróżnia się on dużą różnorodnością zbiorowisk roślinnych. Na obszarze tym stwierdzono występowanie kilku gatunków ptaków zagrożonych wyginięciem.
Na obszarze gminy znajduje się również kilka obiektów pałacowo-parkowych m.in. Hruszniewie, Ruskowie i Mężeninie.